Sıtma riskini azaltmak için günümüzde çeşitli yöntemler uygulanıyor. Bunlardan biri, parazit enfeksiyonlarını tedavi etmek için kullanılan ivermektin adlı ilacın sivrisineklerin yaşam süresini kısaltmasıdır.
Ancak bilim insanları, çevreye zarar verebilen ve aşırı kullanımı durumunda direnç gelişimine yol açabilen bu ilaca alternatif arayışına girdi.
Yeni ilaç sivrisinekleri felç ediyor
Science Translation Medicine dergisinde yayımlanan araştırmada, nitisinon adlı ilacın sivrisinek popülasyonunu baskılayarak sıtma kontrolüne katkı sağlayabileceği tespit edildi.
Liverpool Tropikal Tıp Okulu’ndan Lee Haines, “Kan emen böcekleri engellemenin bir yolu, hayvanların ve insanların kanını bu böcekler için toksik hale getirmektir.
Bulgularımız, nitisinon kullanımının sıtma gibi böcekler tarafından yayılan hastalıkların kontrolünde etkili bir araç olabileceğini gösteriyor” dedi.
Genellikle alkaptonüri ve tirozinemi tip 1 gibi nadir kalıtsal hastalıkların tedavisinde kullanılan nitisinon, vücutta belirli bir enzimi (4-hidroksifenilpirüvat dioksijenaz) engelleyerek zararlı bileşiklerin birikmesini önlüyor.
Ancak ilacın sivrisinekler tarafından alınması durumunda, kan sindirimini durdurarak böceklerin hızla ölmesine neden olduğu keşfedildi.
Yaşlı ve dirençli sivrisinekleri de etkiliyor
Çalışma kapsamında, dört alkaptonüri hastasından alınan kan, sıtmanın başlıca taşıyıcısı olan dişi anopheles gambiae sivrisineklerine verildi. Araştırmacılar, ilacın farklı dozlarını test ederek etkisini ivermektin ile karşılaştırdı.
Sonuçlar, nitisinonun insan kanında ivermektinden daha uzun süre kaldığını ve yalnızca genç sivrisinekleri değil, aynı zamanda sıtmayı yayma olasılığı daha yüksek olan yaşlı ve geleneksel böcek ilaçlarına dirençli sivrisinekleri de öldürebildiğini gösterdi. İlacı alan sivrisinekler önce uçma yetilerini kaybetti, ardından hızla felç olup öldü.
Dr. Haines, “Gelecekte, sivrisinek mücadelesinde nitisinon ve ivermektinin dönüşümlü kullanımı avantaj sağlayabilir. Örneğin, ivermektin direncinin yaygın olduğu bölgelerde ya da hayvanlar ve insanlar üzerinde yoğun şekilde kullanıldığı yerlerde nitisinon tercih edilebilir” dedi.
Ancak bilim insanları, ilacın en etkili dozunun belirlenmesi için daha fazla araştırmaya ihtiyaç olduğunu vurguluyor.
