Düzenlenen bir bilim zirvesinde tanışıklıkları başlayan ve parçacık fiziğine olan ilgilerini, birikimlerini birleştirerek artıran İstanbul ile Kocaeli`de eğitim alan öğrenciler Çetinkaya ve Atalay, proton- nötron gibi atom altı parçacıklar olan ve elektronlarla aynı aile sınıfında yer alan “müon” adı verilen atom altı parçacığının algılanmasını sağlayan sintilatör (parıldayan parçacık dedektörleri) projesi hazırladı.
Gönderdikleri proje sunum için uygun görülen ikili, NASA tarafından ABD`nin Washington eyaletindeki John Hopkins Üniversitesi Uygulamalı Fizik Laboratuvarı`nda düzenlenen “2025 Heliophysics Technology Sempozyumu”nda çalışmalarını anlattı.
“Evrenin nasıl başladığı sorusuna yanıt arayabilmek için bu parçacığın peşinden koşuyoruz”
Kocaeli`deki özel bir lisede 2. sınıf öğrencisi Arda Çetinkaya, geliştirdikleri projenin benzerlerinden çok daha uygun maliyetle üretilebileceğini anlattı.
Müon dedeksiyonu için sintilatör ürettiklerinden bahseden Çetinkaya, “Müon, evrenin ilk oluşum anlarından çok kısa süre sonra var olmuş parçacıklardan biridir. Biz de evrenin nasıl başladığı sorusuna yanıt arayabilmek için bu parçacığın peşinden koşuyoruz. Normal şartlarda bu parçacığı dedekte etmek genellikle pahalı iştir. Biz, bu parçacığı tespit edebilmek için bir çeşit dedektör geliştirdik. Geliştirdiğimiz dedektör muadillerine göre daha ucuz ve daha verimli” diye konuştu.
Çetinkaya, sempozyumu bir Amerikan Fizik Derneği (APS) üyesinin kendilerine haber verdiğini, geliştirmeye devam ettikleri projeyi etkinliğe gönderdiklerini ve kabul aldıklarını aktararak, Gebze Teknik Üniversitesi Nükleer Manyetik Rezonans Laboratuvarı bünyesinde görevli Fuat Toprak’ın yönlendirmesiyle ulaştıkları Dr. Kamil Çınar ile devamlı fikir alışverişinde bulunarak detaylı bir proje ortaya çıkardıklarını ve laboratuvarını kullandıklarını anlattı.
“Sempozyuma normalde lise öğrencileri katılmıyor”
Projenin gelecekteki önemine değinen Çetinkaya, şöyle devam etti:
“Projemiz daha da geliştirildiğinde tıp alanında kanserli hücrelerinin tespitinde ya da savunma sanayinde konteynerlerin veya yeraltı tesislerinin tespitinde kullanılabilecek teknolojiler doğurabilir. Veya bakıldığında Türkiye`de de yeni kurulan nükleer tesislerimiz var, bu tesislerimizin güvenliğini sağlayabilmek adına kullanılabilir. Bunların yanında temel fizik araştırmalarında ucuz yöntem vadettiği için üniversitelerin araştırma laboratuvarlarında da oldukça etkin şekilde kullanılabilir.”
Söz konusu sempozyumun NASA tarafından her yıl düzenlendiğini ancak normalde liseli öğrencilerin katılmadığını aktaran Göztepe İhsan Kurşunoğlu Anadolu Lisesi 10. sınıf öğrencisi Buket Atalay, “Harvard Üniversitesi, NASA`nın diğer birimleri veya Kaliforniya Teknoloji Enstitüsü (Caltech) gibi üniversitelerin hocalarının ve doktora, master öğrencilerinin katıldığı prestijli bir program. Biz de böyle bir fırsatı görünce değerlendirelim dedik” dedi.
Alanında uzman profesörlere sunum yaptılar
Fizik alanında yetkin insanlarla tanışabilmenin büyük bir fırsat olduğuna değinen Atalay, “Büyük bir beklentimiz de yoktu açıkçası. Biz burada bilime katkı sağlamayı ve bilimsel yöntemi anlamayı, bilim dünyasının içine girmeyi isteyen ve ileride fizikçi olmak isteyen iki lise öğrencisiyiz. Harvard, NASA`nın yetkilileri, Princeton ve MIT gibi üniversitelerin profesörleriyle tanışmak ve onların sunumlarımızı dinlemeleri bizim için çok değerli” değerlendirmesinde bulundu.
“Çok değerli teklifler aldık”
Arda Çetinkaya sempozyumun ardından yaptığı açıklamada şu ifadeleri kullandı:
“8–12 Eylül tarihleri arasında NASA tarafından düzenlenen HELIOTECH Heliophysics Symposium and Suborbital Symposium’a davet edilen tek lise projesi olarak sunumumuzu gerçekleştirdik ve çok değerli teklifler aldık. Bir hafta boyunca kazandığımız deneyimler ve tanıştığımız insanlar ile hedefimize giden yolda çalışmaya devam edeceğiz. Her türlü zorluğa karşı yılmamamız için bizlere daima cesaret veren ebedî Başkomutanımız Gazi Mustafa Kemal Atatürk’e, ailelerimize, dostlarımıza ve tüm destekçilerimize teşekkür ederiz.”
