ABD’nin Soğuk Savaş dönemi casus uydu görüntüleri, İslam tarihinin dönüm noktalarından biri olan Kadisiye Muharebesi’nin gerçekleştiği yeri gün yüzüne çıkardı.
Bu keşif, Müslüman Arapların MS 636 veya 637’de Sasani İmparatorluğu’na karşı zafer kazandığı tarihi savaşın detaylarını aydınlatıyor.
Kadisiye muharebesi neden önemli?
Bugünkü Irak’ta gerçekleşen Kadisiye Muharebesi, Müslüman orduların Pers topraklarına ve ötesine yayılmasını sağlayan bir dönüm noktasıydı.
Sayıca az olmalarına rağmen Müslümanlar, bu savaşta Sasani İmparatorluğu’nu mağlup ederek Mezopotamya’da kalıcı bir hakimiyet kurdu. Ancak muharebenin tam olarak nerede yaşandığı bugüne dek netlik kazanmamıştı.
Durham Üniversitesi ve Kadisiye Üniversitesi’nden bir ekip, ABD’nin 1970’lerde çektiği casus uydu görüntüleri ve tarihi belgelerden yararlanarak savaşın gerçekleştiği alanı tespit etmeyi başardı.
Zübeyde yolu çalışması sırasında ortaya çıkan keşif
Aslında ekip, Irak’ın Kufe şehrinden Mekke’ye uzanan tarihi Zübeyde Yolu’nun haritasını çıkarmayı amaçlıyordu. UNESCO Dünya Mirası Listesi’ne aday bu rota, MS 750-850 yılları arasında hac için kullanılan en önemli yollar arasındaydı.
Uydu görüntülerini analiz eden araştırmacılar, Kufe’nin yaklaşık 30 kilometre güneyinde, Kadisiye Muharebesi’ni anlatan metinlerdeki detaylarla örtüşen bir bölge keşfetti. Burada bulunan kale ve çift duvar kalıntıları, ekipten William Deadman’ın ifadesiyle “şaşkınlık yarattı.”
Muharebenin izleri: Duvarlar, hendekler ve çanak çömlek
Araştırmalar, yaklaşık 9,7 kilometre uzunluğundaki duvarın büyük kısmının tarım arazileriyle birleştiğini ya da tahrip olduğunu ortaya koydu. Ayrıca derin bir hendek, eski bir nehir yatağı ve savaş dönemine ait çanak çömlek parçaları bulundu.
Bu bulgular, araştırmacıların Kadisiye Muharebesi’nin burada gerçekleştiği sonucuna varmasını sağladı. Deadman, bu zaferin tarih açısından “dönüm noktası niteliğinde” olduğunu vurguluyor.
Saddam dönemi ve Kadisiye’nin siyasi önemi
Kadisiye Muharebesi, Irak tarihinin yalnızca İslam dönemiyle sınırlı kalmayıp modern siyasette de yankı buldu. Saddam Hüseyin yönetimindeki Irak, 1980’lerdeki İran-Irak Savaşı sırasında bu muharebeyi sık sık propaganda malzemesi olarak kullandı.
O dönem, Saddam Kadisiye zaferini İran’a karşı alınacak yeni bir zaferin işareti olarak gösteriyor ve savaşı “Saddam’ın Kadisiye’si” olarak adlandırıyordu.
Araştırmacılardan Jaafar Jotheri, bu dönemde büyüyen Iraklıların çoğunun savaşla ilgili popüler bir filmi defalarca izlediğini belirtiyor.
Kazılar önümüzdeki yıl başlıyor
Araştırmacılar, Kadisiye Muharebesi’nin gerçekleştiği alanda kapsamlı kazılara gelecek yıl başlamayı planlıyor.
Jotheri, bu savaşın Irak’taki dini, etnik ve siyasi farklılıklara rağmen herkes tarafından “önemli ve belirleyici bir dönüm noktası” olarak kabul edildiğini ifade ediyor.
Turistler için yeni bir destinasyon
Keşfin bir diğer önemli yönü, bölgenin turizm potansiyeli. Exeter Üniversitesi’nden Mustafa Baig, savaş alanının kesin olarak tespit edilmesinin dindar olsun ya da olmasın birçok turistin ilgisini çekeceğini belirtiyor.
Bu keşif, İslam tarihine dair önemli bir boşluğu doldururken, bölgenin gelecekte turizm ve arkeolojik araştırmalar açısından da önemli bir merkez olabileceğini gösteriyor.
