Mars’ın Jezero Krateri’nde keşfedilen açık renkli kayaçlar, ancak çok sıcak ve nemli koşullarda oluşabilecek mineraller içeriyor.
Bu da, gezegenin bir zamanlar düşündüğümüzden çok daha farklı bir yer olabileceğine işaret ediyor.
Mars’ta yaşam için elverişli koşullar mı vardı?
ABD’deki Purdue Üniversitesi’nden gezegen bilimci Roger Wiens, “Dünyada bu tür mineraller, yoğun yağış alan sıcak iklimlerde veya kaplıcalar gibi hidrotermal sistemlerde oluşur. Bu ortamlar, bildiğimiz yaşam için ideal koşullardır” dedi.
Wiens, bu minerallerin, kayaların uzun süre akan suyun içinde kalmasıyla oluştuğunu belirterek, “Sıcak su, kayaçlardan çözünebilen tüm elementleri zamanla uzaklaştırır ve geriye yalnızca en dirençli olanları bırakır. Mars gibi soğuk ve kuru bir gezegende böyle bir keşif yapmak gerçekten şaşırtıcı” diye konuştu.
Mars’ın ilk dönemlerinde nasıl bir yer olduğu ve zaman içinde nasıl değiştiği, bilim insanlarının çözmeye çalıştığı büyük gizemlerden biri. Bu soruların yanıtları, Kızıl Gezegen’in geçmişte yaşama elverişli olup olmadığını anlamamıza yardımcı olabilir.
NASA’nın keşif araçları Mars’ın geçmişini araştırıyor
Mars’ın tarihi, yüzeyindeki kayaçlarda saklı ve bilim insanları, Dünya’daki jeolojik bilgilerini kullanarak bu dili çözmeye çalışıyor. Ancak milyonlarca kilometre uzaklıktaki bu gezegende doğru kayaçları bulup incelemek kolay bir görev değil.
NASA’nın Curiosity ve Perseverance keşif araçları, bu zorlu görevi yerine getirmek için tasarlandı. Perseverance, Jezero Krateri’nde keşfedilen ve çevresiyle uyumsuz görünen açık renkli kayaçları inceledi. Bu tür kayaçlara, bulundukları bölgeye sonradan taşındıkları için “yüzey kayaçları” (float rocks) deniyor.
Bilim insanları, bu kayaçları Perseverance’ın Mars’taki ilk gününden beri fark etmişti, ancak detaylı bir analiz yapmamışlardı. Ta ki şimdiye kadar…
Lazer analizleri şaşırtıcı sonuçlar verdi
Araştırmacılar, Perseverance’ı Lazerle Uyarılmış Ayrışma Spektroskopisi (LIBS) adı verilen bir teknoloji kullanarak bu kayaçları incelemekle görevlendirdi. Bu teknik, kayaçlara lazer atışı yaparak içeriğini analiz ediyor. Lazer, mineralin küçük bir kısmını buharlaştırarak atomlarını ve iyonlarını uyarıyor. Daha sonra, spektroskopi cihazı yayılan ışığı inceleyerek mineralin bileşimini belirliyor.
Sonuçlar bilim insanlarını hayrete düşürdü.
“Bu kayaçlar, Mars’ta daha önce gördüğümüz hiçbir şeye benzemiyor,” diyen Wiens, keşfin beklenmedik olduğunu vurguladı.
Analizler, kayaçların büyük oranda kaolinit adı verilen yumuşak, beyaz renkli bir silikat kili mineralinden oluştuğunu ortaya koydu. Mars’taki kaolinit, Dünya’dakinden daha sertti. Bunun, Mars’taki farklı aşınma koşullarından kaynaklandığı düşünülüyor.
Kaolinitin oluşumu için sıcak ve nemli bir ortam gerekiyor. Bu da, Mars’ın bir zamanlar mikrobiyal yaşamı destekleyebilecek koşullara sahip olabileceği ihtimalini güçlendiriyor. Jezero Krateri’nde bu minerali içeren 4.000’den fazla kaya bulunduğu tespit edildi.
Araştırmacılar ayrıca kayaçlarda spinel adı verilen başka bir mineralin de izlerine rastladı. Spinel, Dünya’da magnezyum alüminyum içeren değerli bir taş olarak biliniyor. Ancak Mars’taki kaolinit kayaçlarında nasıl oluştuğu hala bilinmiyor. Bilim insanları, bu mineralin hem volkanik (igneous) hem de başkalaşım (metamorfik) süreçlerle oluşabilen alüminyum açısından zengin bir tür olabileceğini düşünüyor.
Mars’ın su geçmişine dair yeni ipuçları
Kaolinitin tam olarak nereden geldiğini belirlemek de önemli bir soru. Uydu görüntüleri, Jezero Krateri’nin kenarında kaolinit açısından zengin kayaçlar olduğunu gösteriyor. Eğer bilim insanları bu kayaçların kökenini bulabilirse, nasıl oluştuğunu da daha iyi anlayabilirler. Bu bilgi, Mars’taki suyun geçmişine ve gezegenin yaşanabilir olup olmadığına dair kritik ipuçları sunabilir.
Wiens, “Mars hakkında en büyük sorular suyla ilgili” diyerek, “Ne kadar su vardı? Ne kadar süre kaldı? Mars şu anda çok soğuk ve kuru olduğuna göre, bu su nereye gitti?” sorularına dikkat çekti.
Kaolinit minerali, yapısında önemli miktarda su barındırıyor. Bu da, Mars’ta suyun tamamen yok olmamış olabileceğini ve hala minerallerin içinde tutuluyor olabileceğini düşündürüyor.
Bu önemli keşif, Nature Communications Earth & Environment dergisinde yayımlandı.
