Pirinç, bilinen en eski tahıllardan biri. Özellikle ‘Muson Kuşağı’ olarak bilinen kuşakta yoğun yetiştiriliyor ve tüketiliyor. Hindistan ve Çin gibi dünya nüfusunun en kalabalık kesimini oluşturan ülkelerde de ana besin kaynağı olmayı sürdürüyor.
2023-2024 sezonunda 524 milyon ton üretildi
Uluslararası Hububat Konseyi, Mart 2025’te yayınladığı raporunda 2023-2024 sezonunda dünyada 524 milyon ton pirinç üretildiği bilgisini verdi. Bir önceki dönem ise 10 milyon ton daha az üretim yapılmıştı. En çok pirinç üreten ülkeler Çin, Hindistan, Endonezya, Bangladeş ve Vietnam olarak sıralanırken, en çok ihraç eden ülkeler ise ABD, Hindistan, Pakistan, Tayland ve Vietnam oldu.
Türkiye’de üretim milyon tona dayandı
Türkiye’de yüzyıllardır çeltik tarımı yapılıyor ve pirinç elde ediliyor. Ancak bu üretim uzun süre kısıtlı kalmıştı. Bunda, buğday ve mısır gibi tahıl türlerinin yoğun tüketilmesinin yanı sıra, pirinç üretiminin bol suya ihtiyaç duyması da etkili olmuştu.
1928-1929 döneminde Türkiye’nin nüfusu 14 milyona yakın iken pirinç üretimi 14,1 bin ton idi. 2000 yılına gelindiğinde ise Türkiye nüfusu 65 milyonu geçerken, pirinç üretimi 232 bin tonda kaldı. 2002’de 360 bin tona yükselen çeltik üretimi, 2023’te yüzde 150’lik bir artışla 900 bin tona yükseldi. 2024’te çeltik üretimi Türkiye’de ilk kez milyon ton barajını aştı ve 1 milyon 19 bin tona ulaştı. Pirinç üretimi de milyon tona yaklaştı.
Bu artışla birlikte Türkiye, nüfusunun ihtiyaç duyduğu pirincin yüzde 75’ini yerli üretimle karşılar hale geldi. Ancak hedef, birkaç yıl içinde ihtiyacın tamamını yerli üretimle karşılayabilir hale gelmek. Şu anda Türkiye’nin yıllık pirinç tüketimi, 1,3 milyon ton civarında.
En çok Edirne’de üretiliyor
Türkiye’de çeltik üretimi yüzde 70 ile en çok Marmara Bölgesi’nde yapılıyor. Edirne, tüm üretimin yüzde 41’ini gerçekleştiriyor. Karadeniz Bölgesiüretimin yüzde 22’sini, İç Anadolu Bölgesi ise yaklaşık yüzde 4’ünü sağlıyor. İl bazında Edirne’yi, Samsun, Balıkesir, Çanakkale takip ediyor.
94 yerli çeşit var
Türkiye’de üretilen pirinç çeşidi ise 2024 itibarıyla 94 oldu. Sürekli melezleme ile daha az su isteyen daha fazla verim sağlayan yeni türler geliştiriliyor. Çok bilinen baldo, Osmancık, Tosya gibi türler yanında Ronaldo, Vasco, Luna, Cammeo gibi türler de Türkiye genelinde yetiştiriliyor. Ancak Tarım ve Orman Bakanlığı’na göre tüketicilerin gözdesi Trakya Tarımsal Araştırma Enstitüsü tarafından geliştirilen Aromatik-1, MİS-2013 ve İnci. Aynı zamanda Türkiye’deki ilk yerli siyah pirinç türü olan SİYAH-1 de tercih edilen türler arasında.
Özel sektör de geliştiriyor
Milli çeşit listesinde yer alan 94 türün 67’si Tarım ve Orman Bakanlığı’na bağlı teşkilatlar tarafından geliştirilmiş olsa da 27 türü de özel sektör geliştirildi. Osmancık-97, Yatkın, Gönen, Efe, Gemici, Ülfet, Rekor CL, Osmanlı CL, İskenden CL, Reis CL gibi türler, Bakanlık tarafından geliştirilirken, Keşhan, Casanova, Alba gibi türler de özel sektörün geliştirdiği pirinç türleri arasında yer aldı. Türkiye, sertifikalı çeltik tohumu üretimi de yapıyor.
8 coğrafi işaret
Türkiye genelinde 8 pirinç türü coğrafi işaret almış durumda. Gönen, Kıbrıscık, Biga, Karacadağ, Konuralp, İpsala, Çatalca ve Tosya pirinci, coğrafi işaretli pirinçler arasında yer alıyor. Terme ve Yusufeli pirinci, coğrafi işaret için başvuru yaptı. Aynı şekilde İpsala pirinci, AB’ye de coğrafi işaret başvurusu yaptı. Bir pirinç türünün işaret alabilmesi için yalnızca o bölgede ve kendine has koşullarda yetişmesi gerekiyor.
