İnternette işbirliklerinden habersiz olan işbirlikçi bir mekanizma var. Dini içerik üreticileri; yani çoğu talk-showcu, fenomen, cep hocası, story’ci, kötü komedyen, tık avcısı, ilgi odağı olmaya çalışan yarı-cambaz görünümlü tipler ile ateist hesaplar arasındaki iş birliğinden söz ediyoruz. Paylaşımları olduğu gibi ateist hesaplarca alıntılanıp sahte bir İslâm algısının hammaddesi olarak kullanılıyor.
Bir de internetin doğasından kaynaklanan sorunlar var. İslam hakkında bilgiye ulaşmanın basitleşmesi gibi. Ayetler, hadisler, yorumlar bir kaç tıkla elimizin altında örneğin. Kur’an mealleri, hadis arşivleri, hatta TikTok’ta fetva veren fenomenler birkaç saniyede karşımıza çıkıyor. Bir yanda orijinal kaynaklar (Kur’an ve Sünnet) diğer yanda dijital medya, sosyal platformlar ve popüler din yorumcuları. Dini nasıl, nereden, kimden ve ne şekilde öğrendiğimiz çok daha değerli hale geldi. Sadece dindar olmak çok geride kaldı ya da bilinçli olmak bir lüks değil, zorunluluk artık. “Hangi İslam’dan hesaba çekileceğini kavrayamadan bu dünyadan göçüp gitmek…” Yanlış dersin sınavına çalışmak gibi.
Aşağıda daha çok gençlere hitap eden ve öz-farkındalığı geliştirmeyi amaçlayan kolay bir soru dizisi var. Modern çağın çoğulcu, hızlı ve çoğu zaman yanıltıcı bilgi ortamında, hem dinî kavramlara vukufiyete hem de bu kavramların medya ve toplumsal bağlamda nasıl temsil edildiğine yönelik bilince dair ilk adımlara karşılık geliyor.
1. “Kur’an’da geçiyor” denince hemen ikna oluyor musunuz, yoksa “hangi sure, hangi ayet” diye soruyor musunuz?
2. Bu hadis sahih mi” diye sorgulamadan hemen like atıyor musunuz? Ya da İnternette “Peygamberimiz şöyle demiş” diye başlayan bir post görünce önce “kaynağın var mı birader” diyor musunuz?
3. “Hadisler günümüzde geçersiz, mezhepler de zaten gereksiz” diyen bir videodaki kibri fark edebiliyor musunuz?
4. Dini bilgi yerine “dini içerik üreticisini” mi takip ediyorsunuz ya da ona mı tabi oluyorsunuz?
5. “O hoca şöyle demiş” cümlesi sizde hüküm mü oluyor, yoksa “o hoca kim yahu?” diye bakıyor musunuz?
6. Namaz vakitlerini “influencer imam” story’sinden mi takip ediyorsunuz?
7. “Kredi çekmek caizmiş” videosuna denk gelince “Kaynağı nedir?” diyor musunuz, yoksa “tam aradığım fetva bu” hissiyatı mı oluşuyor?
8. İslâm hakkında olumsuz bir içerik görünce, paylaşmadan önce içeriğin niyetini sorguluyor musunuz?
9. İnternette karşılaştığınız bir bilgiyi “Kur’an’a, hadise, akla ve ahlaka” göre mi tartıyorsunuz, yoksa “yorumlarda beğenilmiş, demek doğru” diye mi düşünüyorsunuz?
10. YouTube’da “5 dakikada cennet garantisi” gibi başlıklar görünce tıklıyor musunuz, yoksa “bu clickbait (tıklama tuzağı) kokuyor” mu diyorsunuz?
11. “Kur’an’ı anlamak için Arapça bilmek şart” diyen videolardan korkup kaçıyor musunuz, yoksa araştırmaya mı başlıyorsunuz?
12. Birinin ağlamaklı sesiyle dua etmesi sizi etkiliyor ama kaynak belirtmemesi etkilemiyor mu?
13. “Modern hayatla İslam çelişir ya da hiçbir şekilde çelişmez” gibi toptancı söylemler karşınıza çıkınca “evet yaa!” mı diyorsunuz yoksa “bu iş bu kadar basit değil” diye mi düşünüyorsunuz?
14. Sosyal medyada sürekli tartışan dinî içerik üreticilerini görünce bütün güvenlik filtrelerinizi devreye mi sokuyorsunuz, yoksa kimin daha haklı olduğunu tartışmasına siz de mi giriyorsunuz?
15. Dini bilgiye ulaşırken “bu içerik beni daha bilinçli yapar mı” diye soruyor musunuz, yoksa sadece ‘duygusal’ etkisine mi kapılıyorsunuz?
16. “İslam’ın şartı 6’dır” diyen biri çıkarsa uyarmayı mı tercih ediyorsunuz, yoksa yoruma kalmış mı diyorsunuz?
17. Fenomen bir isim bir konuda “caiz” diyorsa, içiniz rahatlıyor mu, yoksa “bir de ehil birinden teyit alayım” mı diyorsunuz?
18. Dinî tartışmalarda karşı tarafı susturmak mı derdiniz, anlamak ve gelişmek mi? Yoksa her şey sadece “beğeni-like kazanmak” için mi?
19. TikTok’ta “hoca” görünce “köhnemiş zihinlere güneş gibi doğmak işte bu…! ” mu diyorsunuz?
20. Hangi İslâm’dan hesaba çekileceğiz?
a) X, Instagram, Facebook, TikTok, YouToube İslâmı’ndan
b) Gruplar-bağlılıklar İslâmı’ndan
c) Popüler Ritüeller ve teşhir İslâmı’ndan
d) Cep Hocaları İslâmı’ndan
e) Reyting, like, beğeni, durum ve paylaşım İslâmı’ndan
f) Hz. Peygamber’in Veda Hutbesi’nde miras bıraktığı İslâmdan
Hayırlı bayramlar diliyorum,
Prof. Dr. Hakan Aydın / Haber 7
