Sanayi ve Teknoloji Bakanlığı, 2024-2028 yıllarını kapsayan “Bölgesel Gelişme ve Ulusal Stratejisi” kapsamında illerin potansiyelini ortaya koydu.
Bölgelerin ulusal ve uluslararası alanda rekabet edebilirliklerinin artırılması, kalkınma sürecinin hızlandırılması bakımından kritik önem taşıyor.
Bu nedenle sahip olunan potansiyelin etkin şekilde değerlendirilerek AR-GE ve yenilik kapasitesinin güçlendirilmesi, yüksek katma değerli üretimin artırılması, iş ve yaşam koşullarının iyileştirilmesi hedefleniyor. Aynı zamanda önemli tarımsal üretim merkezleri olan illerde tarımda modern teknolojilerin kullanılması teşvik edilecek.
Söz konusu hedeflere ulaşmak üzere rekabetçi iller için orta-yüksek ve yüksek teknolojili üretim, uluslararası erişilebilirliğin güçlendirilmesi, tarımda yenilikçi uygulamaların yaygınlaştırılması ve nitelikli iş gücünü çekecek sosyal ve teknik altyapı yatırımlarının gerçekleştirilmesi öngörülüyor.
Bu kapsamda illerin ulusal ve uluslararası rekabet edebilirlikleri araştırıldı.
Araştırmada, gelir düzeyi, sanayi ve hizmetler sektörü üretim düzeyi, ihracat seviyesi, teknoloji düzeyi, girişimcilik kapasitesi ve insan kaynaklarının niteliği gibi hususlar göz önüne alındı. Bu kapsamda, İstanbul’un “küresel kent” niteliği taşıdığı, Ankara, Antalya, Bursa, İzmir ve Kocaeli’nin de “potansiyel küresel iller” olarak sıralandığı listede, “rekabetçi”, “potansiyel rekabetçi” ve “rekabet nüvesi iller de belirlendi.
Deprem bölgesindeki bazı iller listede
“Rekabetçi” ve “potansiyel rekabetçi” illerin belirlenmesinde sanayi, hizmetler, yenilik ve teknoloji gibi başlıklarda aynı gösterge seti kullanıldı. “Rekabet nüvesi iller” için ise sanayi üretim ve ihracat seviyesi ile tarım ve hizmetler sektörüne ilişkin göstergeler dikkate alındı.
Rekabetçi illerin Tekirdağ-Muğla ile Sakarya-Mersin şeklinde kuzey-güney yönlü iki koridor ve Adana-Kayseri-Gaziantep şeklinde bir küme oluşturduğu görüldü. Söz konusu iller Tekirdağ, Balıkesir, Manisa, Aydın, Muğla, Denizli, Sakarya, Eskişehir, Konya, Mersin, Adana, Kayseri, Kahramanmaraş, Hatay ve Gaziantep olarak sıralandı.
Rekabetçi iller AR-GE’de başı çekiyor
Söz konusu 15 il, ülke toplam GSYH’si ile hizmet sektörü GSYH’sinden yaklaşık olarak yüzde 20 pay alırken sahip oldukları eğitimli nüfus ve teknoloji üretimi potansiyeli ihracat ve kurulan şirket değerlerine de yansıdı.
Bu illerden Manisa ve Sakarya teknoloji üretimi, Tekirdağ ve Gaziantep sanayi ağırlıklı üretim yapıları ve Eskişehir eğitimli nüfus oranıyla ön plana çıktı.
Rekabetçi illerin AR-GE harcamalarının yüzde 16,4, ihracatlarının yüzde 19,3, kurulan şirket sayılarının yüzde 18,3, yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün ihracatlarının yüzde 16,7, bilgi yoğun sektörlerdeki istihdamlarının ise yüzde 18,6 olduğu belirlendi. Bu illerdeki yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerde çalışan sayısı ise yüzde 27,9 oldu.
“Potansiyel rekabetçi il” sayısı 13
Potansiyel rekabetçi illerde ise Çorum, Sivas, Elazığ ve Mardin dışında Ankara’nın batısındaki yoğunlaşma dikkati çekti. Söz konusu iller Kırklareli, Çanakkale, Kütahya, Afyonkarahisar, Isparta, Düzce, Zonguldak, Bolu, Çorum, Sivas, Yalova, Elazığ ve Mardin olarak sıralandı.
Bu illerde AR-GE harcamalarının yüzde 2,3, ihracatın yüzde 2,8, kurulan şirket sayılarının yüzde 6,1, yüksek ve orta-yüksek teknolojili ürün ihracatının yüzde 0,8, bilgi yoğun sektörlerdeki istihdamlarının yüzde 8,6, yüksek ve orta-yüksek teknolojili sektörlerde çalışan sayılarının ise yüzde 4,2 olduğu hesaplandı.
Potansiyel rekabetçi iller, rekabetçi illerin ardından gelmekle birlikte, incelenen göstergeler bakımından ülke genelindeki paylarının sınırlı olduğu görüldü. Rekabetçi illerin, küresel entegrasyon boyutundaki illere olan coğrafi yakınlıklarının, bu illerdeki üretim faaliyetlerinin yayılım etkisinden faydalanmalarına imkan sağladığı değerlendiriliyor. Sanayi ağırlıklı üretim yapısı ve öne çıkan ihracat değerleriyle Yalova bu duruma örnek gösterildi.
Rekabet nüvesi iller rekabetçi illerin hinterlandında
Rekabet nüvesi 14 il ise Doğu Anadolu Bölgesi dışında ülke genelinde görülürken bunların büyük bölümü rekabetçi illerin hinterlandında bulunuyor.
Edirne, Uşak, Bilecik, Karabük, Kastamonu, Aksaray, Karaman, Tokat, Ordu, Giresun, Rize, Osmaniye, Adıyaman ve Batman bu kategoride yer alıyor.
