İnsan hayatı için su ne kadar önemliyse, toprak da o kadar önemli. Su kaynakları ve ormanlar gibi doğal kaynaklarda toplum hassasiyet gösterirken, toprağın ne kadar kıymetli olduğu kimi zaman unutulabiliyor. Oysa çöl olmayan, yani canlı yaşamına uygun olan toprak, altın gibi kıymetli.
Bu konuda farkındalık oluşturmak adına 2002 yılında Uluslararası Toprak Bilimleri Birliği, 5 Aralık’a ‘Dünya Toprak Günü’ olarak kutlamaya başlamıştı. 2013 yılında ise BM tarafından toprak günü kabul edildi.
Sınır aşan kiralamalar yapılıyor
Gıda yetiştirmeye uygun toprak o kadar kıymetli ki erozyonla yok olmaması, verimli kullanılabilmesi devletler tarafından yakından takip ediliyor. Kendi sınırları içinde uygun toprağı olmayan 140’tan fazla devlet de başka ülkeler içinde verimli toprak kiralayarak sınır ötesi tarım yapıyor.
Türkiye’de önlemler
Toprağın korunması, 2040’lı yıllarda 100 nüfusa ulaşması beklenen Türkiye açısından da en önemli konular arasında yer alıyor. Bu amaçla Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından çeşitli çalışmalar yürütülüyor. Bunların en önemlisini ‘arazi toplulaştırma’ oluşturuyor.
Türkiye’de arazi toplulaştırma çalışmaları ilk olarak 1961 yılında başlamıştı. 2022’ye kadar 4,5 milyon dekar arazide toplulaştırma yapıldı. 2003-2024 döneminde ise 75,8 milyon dekar arazi daha toplulaştırıldı. Böylece küçük ve çok parçalı yapı ile verimsiz, atıl kalması önlenmiş oldu.
Ovaların durumu
2005 yılında çıkarılan Toprak Koruma ve Arazi Kullanımı Kanunu kapsamında 72 ilde toplam 440 büyük ova (9,3 milyon hektar) koruma alanı olarak belirlendi. Mevcut büyük ovalara da revizyon ve yeni ova belirleme çalışmaları sürdürülmekte yapılıyor. Çalışmalar tamamlandığında, ova sayısı toplamda 500’e çıkarılacak.
2 yıl işlenmeyen araziler
Aynı kanunla üst üste 2 yıl süreyle işlenmeyen tarım arazilerinin ekonomiye kazandırılması ve kamu yararına kullanılması için, bu arazilerin kira bedelleri sahiplerine ödenmek koşuluyla, bakanlık tarafından tarım amaçlı ve sezonluk kiralanması uygulanmasına yasal zemin sağlanmıştı.
Altyapı ve tespit çalışmaları tamamlandı ve 2024-2025 yıllarında işlenmeyen tarım arazileri, bakanlık tarafından kiralanmaya başlanacak.
Arazi Kullanım Planlaması geliyor
Ülke genelinde yapılması planlanan ‘Arazi Kullanım Planlaması’ çalışmalarına temel olmak üzere Edirne, Tekirdağ, Kırklareli ve Yalova illerinde toplam 1,9 Milyon hektar alanda toprak sınıflaması ile 941 bin hektar alanda detaylı toprak sınıflaması çalışmaları yürütülüyor.
Türkiye genelinde 1/5.000 ölçekli arazi kullanım planlamalarının 7 yıl içerisinde tamamlanması
Hedeflenirken, Dünya Bankası ile Tarım ve Orman Bakanlığı arasında yapılan anlaşmayla,
‘Türkiye İklim Akıllı ve Rekabetçi Tarımsal Büyüme Projesi (TUCSAP)’ çalışmalarına da başlandı. Bu kapsamda Çanakkale, İzmir, Bursa, Balıkesir, Aydın ve Manisa’da, 2,4 milyon hektar alanda detaylı toprak etüt ve haritalama çalışmaları yapılıyor.
Ulusal Toprak Arşivi oluşturulacak
Bilecik, Kütahya, Eskişehir, Uşak, Afyonkarahisar, Isparta, Denizli, Burdur, Muğla, Antalya’da toplam 2, 9 milyon hektar alanda da yıl bitmeden detaylı toprak etüt ve haritalama çalışmalarına başlanılacak. Yine proje kapsamında bulunan ‘Ulusal Toprak Arşivi ve Laboratuvar İnşaatı’ yapım süreci başlatıldı.
2003’ten bugüne, 778 bin dekar arazi 12 bin 505 çiftçi ailesi adına tescil edilerek üretime kazandırılmıştı. 2023’te de 2.900 dekar arazi 102 çiftçi ailesi adına tescil edilerek üretime kazandırıldı. Bu yıl sonuna kadar 3 Arazi Dağıtım Projesi daha tamamlanarak 234 çiftçi ailesi topraklandırılacak ve 13.870 dekar arazi üretime kazandırılacak.
Kuraklıkla mücadele
İklim değişikliği ve suların israfı gibi nedenlerle ortaya çıkan kuraklık tehlikesine karşı, 25 havza için ‘Kuraklık Yönetim Planları’ 2023 sonu itibariyle tamamlanmıştı. Yönetim planlarının devreye girmesiyle, her yıl, İstanbul’un 9 yıllık, Ankara’nın 23 yıllık su ihtiyacına bedel su tasarrufu yapılacak.
Ayrıca, kuraklık risklerinin olumsuz etkilerinin asgari düzeye indirilmesi su kullanıcılarına önceden uyarı verilmesi amacıyla, Tarım ve Orman Bakanlığı tarafından ‘Kuraklık Tahmini ve Erken Uyarı Sisteminin Kurulması Projesi’ başlatıldı. Bu yıl başlayan proje, 20227’de tamamlanacak.
