Azerbaycan halkı, bağımsızlıktan sonra iç savaş tehlikesi yaşayan, Ermenistan’la savaş durumunda olan ve ekonomik krizlerle mücadele eden ülkenin başına geçerek kurtarıcı rolü üstlenen Haydar Aliyev’i saygı ve minnetle hatırlıyor.
Haydar Aliyev’in hatırası, hem Sovyetler hem de bağımsızlık döneminde ömrünü adadığı Azerbaycan halkının kendisine verdiği ulusal lider anlamındaki “Umummilli lider” unvanıyla yaşatılıyor.
Aliyev’in halkına hizmet ve Azerbaycan için mücadeleyle geçirdiği dolu dolu 80 yıllık hayatı, 10 Mayıs 1923’te Azerbaycan’a bağlı Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti’nde başladı.
Haydar Aliyev’in hayatı
Haydar Alirıza oğlu Aliyev 10 Mayıs 1923`te Azerbaycan`ın Nahçıvan kentinde doğdu.
1939 senesinde Nahçıvan Pedagoji Teknik Okulu`nu bitirdikten sonra Azerbaycan Sanayi Enstitüsü`nde eğitim gördü. Fakat başlayan savaş nedeniyle eğitimine devam edemedi.
Haydar Aliyev 1941 yılından itibaren Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk İçişleri Komiserliğinde ve Nahçıvan Özerk Cumhuriyeti Halk Komiserleri Meclisi`nde Şube Müdürü olarak görev yaptı. Ardından 1944 senesinde çalışmak için devlet güvenlik teşkilatlarına gönderildi.
Bu dönemden itibaren devlet güvenlik teşkilatlarında çalışan Haydar Aliyev 1964`ten Azerbaycan SSC Bakanlar Kurulu`na bağlı Devlet Güvenlik Komitesi`nde Başkan Yardımcısı, 1967 yılından itibaren ise Başkan olarak görev yaptı ve Tuğgeneral rütbesine kadar yükseldi. Bu dönemlerde O, Leningrad`da özel yüksek öğrenim gördü, 1957 senesinde ise Azerbaycan Devlet Üniversitesi Tarih bölümünü bitirdi.
1969`da Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi`nin genel toplantısında Haydar Aliyev, Azerbaycan Komünist Partisi Merkez Komitesi Birinci Sekreteri seçilerek cumhuriyetin yönetimini üstlendi. 1982`de Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbüro üyeliğine seçilen Haydar Aliyev, SSCB Bakanlar Kurulu Başkanının Birinci Yardımcısı görevine getirildi ve SSCB yöneticilerinden biri oldu. Yirmi yıl SSCB Yüksek Sovyeti`nde milletvekilliği yapan Haydar Aliyev, beş yıl ise SSCB Yüksek Sovyeti Başkan Yardımcısı olarak çalıştı.
Haydar Aliyev, 1987 yılının Ekim ayında Sovyetler Birliği Komünist Partisi Merkez Komitesi Politbürosu`nun ve bizzat Genel Sekreter Mihail Gorbaçov`un yürüttüğü politikaları protesto ederek görevlerinden istifa etti.
20 Ocak 1990`da Sovyet ordusunun Bakü`de gerçekleştirdiği kanlı facia ile ilgili olarak ertesi gün Moskova`daki Azerbaycan Temsilciliği`ne gelen Haydar Aliyev bir bildiri yayımladı. Bildiride, Azerbaycan halkına karşı işlenen suçun organizatör ve faillerinin cezalandırılmasını talep etti. SSCB üst düzey yöneticilerinin Dağlık Karabağ`da yaşanan olaylarla ilgili ikiyüzlü siyasetini protesto eden Haydar Aliyev, 1991`de Sovyetler Birliği Komünist Parti üyeliğinden ayrıldı.
Azerbaycan’ı istikrara kavuşturdu
Temmuz 1990 yılında Azerbaycan`a dönen Haydar Aliyev önceleri Bakü`de, daha sonra Nahçıvan`da yaşadı, aynı yıl Azerbaycan Yüksek Sovyeti milletvekilliğine seçildi. 1991-1993 yılları arasında Nahçıvan Otonom Cumhuriyeti Yüksek Meclisi`nin Başkanı, Azerbaycan Cumhuriyeti Yüksek Sovyeti`nin Başkanı görevlerini yürüttü. 1992 senesinde Yeni Azerbaycan Partisi`nin Nahçıvan`da yapılan kuruluş kongresinde Haydar Aliyev parti başkanı seçildi.
1993`te Mayıs-Haziran aylarında hükümet krizinin iyice derinleşmesi nedeniyle ülkede iç savaşın çıkması ve bağımsızlığın kaybedilmesi tehlikesi üzerine Azerbaycan halkı, Haydar Aliyev`in yönetime getirilmesi isteği ile ayaklandı. Dönemin Azerbaycan yöneticileri Haydar Aliyev`i resmi olarak Bakü`ye davet etmek zorunda kaldılar.
Yüzde 76 oy oranıyla kazandı
1993’te Haydar Aliyev, Azerbaycan Yüksek Sovyeti`nin Başkanı seçildi, 24 Temmuz`da ise Milli Meclis`in kararı doğrultusunda Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı Vekili görevine getirildi. 3 Ekim 1993`te yapılan genel seçimlerin sonucunda Haydar Aliyev, Azerbaycan Cumhuriyeti`nin Cumhurbaşkanı seçildi.
11 Ekim 1998`de halkın etkin katılımıyla yapılan seçimlerde Haydar Aliyev, oyların yüzde 76,1`ini kazanarak bir kez daha Azerbaycan Cumhuriyeti Cumhurbaşkanı seçildi. 15 Ekim 2003`te yapılan Devlet Başkanlığı seçimlerinde aday gösterilmesini kabul eden Haydar Aliyev, sağlık sorunları nedeniyle seçimlere katılmaktan vazgeçti.
.jpg)
Ödüllere layık görüldü
Haydar Aliyev bir takım uluslararası ödüllere, çeşitli ülkelerin üniversitelerinin fahri doktora unvanına ve diğer yüksek ödüllere layık görüldü. Dört kez Lenin Nişanı, Kızıl Yıldız Nişanı ve birçok madalyalar alan Haydar Aliyev iki kez Sosyalist Emek Kahramanı ödülünü aldı, birçok yabancı devletin nişan ve madalyalarıyla ödüllendirildi.
Azerbaycan tarihinin otuz yılı aşkın bir dönemi Haydar Aliyev ismi ile kopmaz bağlarla bağlıdır. Bu yıllar zarfında halkın toplumsal, siyasal, ekonomik ve kültürel yaşamındakı gelişmelerde hep Haydar Aliyev`in ismi geçer…
Haydar Aliyev, yönetimde bulunduğu süre boyunca ülkenin kalkınması için hep uğraştı, onun zengin kültürü, büyük tarihi geçmişi ile her zaman gurur duydu, gelecek kuşaklarının kaderi ile kaygılandı. Sayesinde Azerbaycan, bir devlet olarak tarihin zor dönemeçlerinden ve sınavlarından geçti.
Siyasi başarısı dünya basınına da yansıdı
Seçkin siyaset ve devlet adamı, halkın kayıtsız şartsız lideri olarak bilinen Haydar Aliyev hayatta iken canlı efsaneye dönüştü. Bu yüzden Haydar Aliyev her zaman dikkatleri çekti. Dünya Azerbaycanlılarının bu milli liderinin herkesi hayran bırakacak siyasi faaliyeti gerek ülke, gerekse dünya basınında geniş yankı buldu.
Azerbaycan halkı ulusal devlet düzeninin çökme tehlikesi ile yüzleştiği ve çok zor günlerini yaşadığı bir dönemde, 1993’te ısrarla mevcut yönetimin değiştirilmesini talep etti ve o zamandan itibaren kaderini Haydar Aliyev’in ellerine teslim etti.
Halkının sıkıntılı günlerinde onun ısrarlı davetini kabul eden Haydar Aliyev, Azerbaycan`da yeniden siyaset sahnesine geri döndü. Haydar Aliyev`in bu dönüşünü halk büyük umut ve sevinçle karşıladı. Aynı gün Azerbaycan`ın tarihine Milli Kurtuluş günü olarak geçti.
