Yörüngede çalışmayan uydu sayısı ve kırılmış parça miktarı, aktif uyduların sayısını büyük oranda geçmiş durumda.
Kessler sendromu riski artıyor
ESA, uzaydaki enkaz yoğunluğunun artmasının “Kessler sendromu” olarak bilinen zincirleme çarpışmaların önünü açabileceği uyarısında bulundu. Bu senaryoda, çarpışmalar sonucunda ortaya çıkan yeni parçalar başka cisimlerle çarpışarak daha fazla enkaz oluşmasına yol açıyor ve süreç kendi kendini besleyerek devam ediyor.
Bilim insanlarına göre, artık yeni enkaz oluşumunu önlemek yeterli değil. Yörüngedeki mevcut atıkların aktif şekilde temizlenmesi gerekiyor. Zira bu zincirleme parçalanmalar, bazı yörüngeleri uzun vadede kullanılamaz hâle getirebilir.
130 milyondan fazla küçük parça tespit edildi
ESA verilerine göre, Dünya yörüngesinde çapı 10 santimetreden büyük yaklaşık 54 bin nesne bulunuyor. 1 ile 10 santimetre arasındaki parça sayısının ise yaklaşık 1,2 milyon olduğu tahmin ediliyor. Ayrıca 1 milimetre ile 1 santimetre aralığında yaklaşık 130 milyon parça uzay çöpü yüksek hızla yörüngede dolaşıyor.
Bu parçalar her ne kadar küçük olsa da, Uluslararası Uzay İstasyonu veya Hubble Uzay Teleskobu gibi araçlara ciddi hasar verebilecek potansiyele sahip.
Çarpışma dışında da parçalanma yaşanıyor
Uzaydaki nesnelerin sadece çarpışmalarla değil, patlamalar ya da uzun süreli yıpranma gibi etkenlerle de parçalandığına dikkat çekiliyor. 2024 yılında gerçekleşen plansız 11 parçalanma olayı, tek başına 2.600’den fazla yeni çöp parçası oluşturdu.
Bu tür olaylar kontrol edilemediği için ortaya çıkan parçaların yörüngeden çıkıp atmosfere girerek yanması da garanti edilemiyor.
Kontrollü girişlerde artış var
ESA, 2024 yılında yörüngeden kontrollü biçimde çıkarılan roket ve uydu sayısının önceki yıllara kıyasla arttığını, bu yöntemin etkili bir atık yönetimi aracı olduğunu belirtiyor.
Ajansa göre, 2023 öncesine ait standartlara göre, alçak Dünya yörüngesindeki roketlerin yaklaşık yüzde 90’ı 25 yıl içinde yörüngeden ayrılıyor. 2023’te ESA’nın benimsediği daha sıkı beş yıllık yeni standarda ise yüzde 80 oranında uyum sağlandığı kaydedildi.
Küresel iş birliği şart
ESA uzmanları, bu olumlu gelişmelere rağmen, yörüngedeki çöplerin temizlenmesi ve gelecekteki risklerin azaltılması için küresel çapta iş birliğinin şart olduğunu vurguluyor. Aksi hâlde, insanlık için vazgeçilmez önemdeki yörünge alanlarının kullanımı tehlikeye girebilir.
