Küresel iklim değişikliği, dünyanın yüzde 70’ini kaplayan okyanusları da derinden etkiliyor. Dünya genelinde hızla artan su sıcaklıkları, okyanus ekosistemlerini tehlikeli bir şekilde dönüştürüyor.
Birleşmiş Milletler Hükümetlerarası İklim Değişikliği Paneli’nin (IPCC) yayımladığı verilere göre, 1970’lerden bu yana okyanuslar insan kaynaklı ısınmanın yüzde 90’ından fazlasını emdi. Bu süreçte dünya denizleri her 10 yılda yaklaşık 0,13 derece ısındı.
Peki okyanuslardaki ısınma neden büyük önem taşıyor? Bu ısınma gerek denizde gerekse karada ne gibi sonuçlara yol açıyor? Türkiye’yi çevreleyen denizlerde bu ısınmanın etkileri görülüyor mu? Merak edilenleri Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi ve İklim Bilimci Dr. Okan Bozyurt ile konuştuk.
Kasırgalar suyla besleniyor. Dolayısıyla sular ne kadar ısınırsa o kadar şiddetli kasırgalar meydana geliyor. Sular ne kadar soğursa o kadar az kasırga meydana geliyor.
Afyon Kocatepe Üniversitesi Fen Edebiyat Fakültesi Coğrafya Bölümü Öğretim Üyesi ve İklim Bilimci Dr. Okan Bozyurt
“Okyanuslardaki ısınma 10 yılda belirgin bir şekilde arttı”
“İklim kriziyle birlikte dünyadaki okyanus suyu sıcaklıkları son 10 yılda belirgin bir şekilde artmaya başladı. Bazı kırılgan değerler var… Su sıcaklığının 27 derece olması kırılgan bir değer” diyen Dr. Bozyurt bunun nelere yol açtığını ise şöyle açıklıyor:
“Su sıcaklığının 27 dereceye geçtiği bir okyanusun üzerinde iki hava kütlesinin karşılaşmasıyla çok büyük kasırgalar meydana gelebiliyor. Hatta bunlar kategori dışı diye nitelendireceğimiz çok şiddetli kasırgalar. Normalde kasırgaların hızı 130 km ile 250 km arasıdır. Ancak bu tarz kasırgalar bazen 300-350 km’ye kadar ulaşabiliyor.”
Peki nasıl oluyor da okyanuslardaki ısınma kasırgaların şiddetini bu denli etkiliyor? Soruya, “Kasırgalar suyla besleniyor. Dolayısıyla sular ne kadar ısınırsa o kadar şiddetli kasırgalar meydana geliyor. Sular ne kadar soğursa o kadar az kasırga meydana geliyor” cevabını veren Dr. Bozyurt ve sözlerini şöyle sürdürüyor:
“Bundan 30-40 yıl önce bu kadar yoğun bir kasırga felaketi duymuyorduk. Son 20 yılda özellikle küresel ısınmanın giderek hızlanması okyanuslara da yansıdı. Böylece kasırgaların frekansında ve şiddetinde artış meydana geldi.”
Türkiye’yi çevreleyen denizlerde durum ne?
Okyanuslardaki ısınmanın yarattığı olumsuz etkileri gözlemlemek için çok uzağa gitmeye gerek yok. Türkiye’yi çevreleyen denizlerde de bu etkiler görülüyor. Dr. Bozyurt, “Bugün Karadeniz bile olması gerekenden 2-3 derece daha sıcak” diyor. Yine Marmara, Ege ve Akdeniz’de durumun farksız olduğunun altını çiziyor. Bu noktada akıllara Türkiye’de de şiddetli kasırga ve hortumların meydana gelip gelmeyeceği sorusu geliyor. “Kasırga boyutunda olmasa da Türkiye’de de fırtınalar meydana gelebilir” ifadesini kullanan Dr. Bozyurt, “Amerika’yı vuran kasırgalar bizde görülmez. Ancak onun bir alt basamağı olan tropikal siklonlar olabilir. Şu anda içinde bulunduğumuz enlemler, aşırı ısınmadan dolayı o koşullara dönüşmeye başladı” şeklinde konuşuyor.
[Fotoğraf: Getty Images]
Deniz canlıları da ısınmadan olumsuz etkileniyor
Denizlerin aşırı ısınması deniz canlılarını da olumsuz etkiliyor. Bazı balık çeşitlerinin yok olması ve istilacı türlerin görülmesi bunların başını çekiyor. Hatta Türkiye’yi çevreleyen denizlerde bile bunun etkileri görülmeye başladı. Dr. Bozyurt, bu etkileri örneklerle açıklıyor:
“Akdeniz’de şimdiye kadar görülmemiş düzeyde, sıcak denizlerdeki balık türleri görülmeye başladı. Bunların başında aslan balığı, balon balığı gibi türler, yabancı yosun türleri ve yabancı denizanaları geliyor. Bizim denizlerimize ait olmayan bazı canlı türleri, sıcak denizlerden bizim denizlere doğru gelmeye başladı. Yine Karadeniz’de aşırı ısınmaya bağlantılı olarak hamsi başta olmak üzere pek çok balık daha kuzeye doğru göç etmeye başladı. Çünkü onlar genelde soğuk denizleri severler. Balıklar habitat anlamında kendi ortamını bulamayınca daha yukarı enlemlere, serin denizlere doğru göçe başlıyorlar ki bu balıkçılık eylemleri açısından son derece olumsuz bir durum teşkil ediyor.”
Atlas Okyanusu neden soğuyor?
Okyanuslarda ısınma her geçen yıl daha da artsa da son dönemde ekstra bir durum yaşanıyor. Atlas Okyanusu’nda soğuma başladığını belirten Dr. Bozyurt sözlerini bir senaryodan bahsederek noktalıyor:
“Yine Pasifik Okyanusu’nda da bir soğuma başladı. Biz buna La Nina Çevrimi diyoruz. Dolayısıyla bu La Nina Çevrimi güçlenirse, ısınma geçici bir süre de olsa perdelenebilir. Ancak NASA’nın, Dünya Meteoroloji Örgütü’nün ve bu konuda çalışan pek çok kurumun senaryolarına göre 2100 yılına kadar dünyada ortalama sıcaklıklar belirgin bir şekilde artacak.”
