Rusya-Ukrayna Savaşı’nı sonlandırmayı hedefleyen, Türkiye-Rusya-Ukrayna Üçlü Toplantısı, Türkiye’nin ev sahipliğinde İstanbul’da yapıldı.
Dışişleri Bakanı Hakan Fidan’ın başkanlık yaptığı Türkiye-Rusya-Ukrayna Üçlü Toplantısı’na Milli İstihbarat Teşkilatı (MİT) Başkanı İbrahim Kalın ve Genelkurmay Başkanı Orgeneral Metin Gürak da katıldı.
Toplantı sonrası açıklama yapan Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Öncü Keçeli, görüşmeler için “Olumsuz sonuçlanmadı” ifadesini kullandı.
Ukrayna Devlet Başkanı Zelenski de “Heyetler Türk tarafının aracılığıyla belgeleri değiştirdi. Savaş esirlerinin serbest bırakılması için hazırlık yapıyoruz.” dedi.
Ukrayna heyetinin üyesi Kyslytsya, görüşmeleri somut insani bazı sonuçlar elde edebilecek bir noktaya getirdiklerini ifade etti.
Ukrayna Savunma Bakanı Rustem Umerov, “Tüm esirlerin serbest bırakılmasını ve kaçırılan çocukların iade edilmesini talep ediyoruz. Tüm kilit noktaların sadece ve sadece liderler seviyesinde çözülebileceğine inanıyoruz. Ayın sonuna kadar 20-30 Haziran tarihleri arasında bir toplantı daha yapmayı teklif ettik. İlk adım çok net; ateşkesin sağlanması, insani adımların atılması ve liderler zirvesine hazırlık.” dedi.
Rus kaynaklarından yapılan açıklamada ise esir takasının ayrıntıları yer aldı. Buna göre, tüm ağır hasta savaş esirleri ve 25 yaş altındaki kişilerin takası konusunda anlaşma sağlandı.
İstanbul’daki müzakerelere katılan Rus heyeti başkanı Medinskiy, “En büyük çaplı esir takası konusunda mutabık kaldık. Yaralı ve ağır yaralı askerlerin tamamı takas edilecek.” ifadesini kullandı.
Rus heyetinden toplantı sonrası açıklama
Rus heyeti başkanı Medinskiy, Ukrayna ile müzakereleri değerlendirdi.
Medinskiy, Türkiye’nin ev sahipliğinde İstanbul’daki Çırağan Sarayı’nda Rusya ile Ukrayna arasında yapılan müzakerelerin ardından basına açıklamalarda bulundu.
Hazırladıkları memorandum taslağını Ukrayna tarafına teslim ettiklerini bildiren Medinskiy, bunun iki bölümden oluştuğunu ifade ederek, şöyle konuştu:
“Birinci bölümde, uzun vadeli barışın ne şekilde sağlanabileceği konusunda maddeler yer alıyor. İkinci bölümü ise olası kapsamlı ateşkesin sağlanmasına yönelik atılması gereken adımları kapsıyor. Bu konuda seçenekler bile var. Memorandum yeterince ayrıntılı biçimde. Ukrayna tarafı, bu belgeyi analiz etmek için aldı. Onlar analiz edecek ve geri dönüş sağlayacak. Bunu değerlendireceğiz.”
Müzakerelerde üzerinde anlaşmaya vardıkları hususlar hakkında bilgi veren Medinskiy, “Ukrayna tarafına tek taraflı olarak gelecek hafta 6 bin dondurulan asker cesedini vereceğiz. Tüm ölen askerlerin kimliğini tespit ettik. Ellerinde Rus askerlerinin cesetleri varsa bunları alırız.” dedi.
“En büyük çaplı esir takası konusunda mutabık kaldık”
Medinskiy ayrıca, Ukrayna ile tekrar esir asker takası konusunda anlaşmaya vardıklarına işaret ederek “En büyük çaplı esir takası konusunda mutabık kaldık. Ağır yaralı ve ağır hasta askerlerin tamamı takas edilecek. Bu yaptığımız insani bir jest. Ayrıca 25 yaş altındaki esir askerlerin tamamı takas edilecek. Böylece takas edilecek asker sayısı 1000’den az olmayacak, büyük ihtimal 1000’den daha fazla olacak. Bu rakamlar belirleniyor.” ifadelerini kullandı.
Bunun için daimi sağlık komisyonlarının kurulması konusunda mutabık kaldıklarını belirten Medinskiy, “iki tarafın, bu komisyonların tespitleri doğrultusunda, siyasi kararların alınmasını beklemeden takas edilecek ağır yaralı asker listelerini oluşturabileceğini ve bu tür takasların sürekli gerçekleştirileceğini” kaydetti.
“Ukrayna’ya cephenin belirli bölümlerinde 2 ila 3 günlük somut bir ateşkes teklif ettik”
Medinskiy, Kiev’in sürekli ateşkesin sağlanmasını istediğine dikkati çekerek, “Ukrayna’ya cephenin belirli bölümlerinde 2 ila 3 günlük somut bir ateşkes teklif ettik. Rus ve Ukraynalı askeri uzmanlar, bu konu üzerine çalışacak. Bu, komutanların, askerlerinin cesetlerini toplayabilmeleri için yapılacak. Böyle bir teklif var. Ukrayna askerleri bu teklif üzerinde en kısa zamanda çalışma yapacaklarına dair söz verdi.” diye konuştu.
Görüşmelerde, Ukraynalı çocukların iade edilmesi konusunun da ele alındığının altını çizen Medinskiy, Ukrayna’nın Rusya’yı binlerce çocuğu çalmakla suçladığını ve bunu “şov” haline getirdiğini söyledi.
Vladimir Medinskiy, Ukrayna tarafının çocuk listesini verdiğini aktararak “Çocuk listesini aldık. Bu listede 20 bin değil, 339 çocuk var. Bunun üzerinde çalışacağız. Bugüne kadar 101 çocuğu teslim ettik. Ukrayna tarafından ise 22 çocuk alındı. Hiçbir çocuk kimse tarafından çalınmadı. Bunlar, Rus askerleri tarafından kurtarılarak cepheden çıkarıldı. Bunların anne ve babasını arıyoruz.” ifadelerini kullandı.
“Müzakerelerden memnunuz”
İstanbul’daki müzakerelerde Rus heyetine başkanlık eden Medinskiy, basın mensuplarının, Rus heyetinin müzakerelerin sonucundan memnun olup olmadığına yönelik bir sorusuna “Evet” cevabını verdi.
İstanbul’daki müzakerelerde tarafların uzlaşıya vardığı esir takasına ilişkin de konuşan Medinskiy, “Savaş esirlerinin değişimi eşit olacak. Toplamda en az 1000 kişi, muhtemelen daha da fazla. 1200’e kadar çıkabilir. Bu, özel askeri operasyonun başlangıcından bu yana en büyük değişim olacak.” dedi.
Ukrayna heyeti, toplantının ardından basın toplantısı düzenledi
Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü George Tykhyi, “Heyetler, herkese karşı herkes üzerinde anlaştılar, belli kategorideki savaş esirleri. Bunlar çok ağır yaralı ve ağır hasta olan savaş esirleri. Aynı zamanda 18-25 yaş grubu genç askerler, bu kişilerin evlerinde olması gerekiyor, esaret altında değil. Yine ölen askerlerin iade edilmesi, ki sevdikleri onları alabilsinler. Bunlar bizim için son derece önemli” dedi.
Ukrayna’yı temsil eden heyet üyeleri, Türkiye’nin ev sahipliğinde İstanbul’da düzenlenen Türkiye-Rusya-Ukrayna Üçlü Toplantısı’nın ardından basın toplantısında konuştu.
Sözcü Tykhyi, bir sonraki toplantının ne zaman olacağına ilişkin soruya, Rusya tarafının memorandumu toplantı esnasında sunduğunu ve henüz inceleme fırsatı bulamadıklarını belirterek, “Bundan sonra yapılacak toplantıların eğer liderler toplantısına hazırlık mahiyetinde olursa anlamlı olduğunu düşünüyoruz. Çünkü Rusya’da karar veren (Rusya Devlet Başkanı Vladimir) Putin ve dolayısıyla kendisinin ateşkes ya da diğer temel noktalarla ilgili mutlaka burada bulunması ve kararlara katılması gerekiyor.” dedi.
Ülkesinin 11 Mart’tan itibaren kapsamlı bir ateşkes için hazır olduğunu söyleyen Tykhyi, “Gerçekten diplomasi oluşturmak istiyorsanız, varış süreci istiyorsanız bir ateşkes ilan etmeniz lazım. Çünkü güven artırıcı önlemler olması gerekiyor. Bir taraftan silahlar konuşurken diğer taraftan konuşamazsınız. Maalesef Rusya koşulsuz ateşkesi reddetmeye devam ediyor ve sürekli talepler iletiyor.” diye konuştu.
“Ukrayna burada kendini savunuyor. Saldıran taraf ise Rusya”
Tykhyi, Rusya ve Ukrayna’nın kategorik olarak eşit koşullarda değerlendirilmesinin yanlış olduğunu düşündüğünü belirterek, şunları söyledi:
“Ukrayna burada kendini savunuyor. Saldıran taraf ise Rusya. Ukrayna sadece meşru askeri hedefleri hedef gösteriyor ve hedef alıyor. Uluslararası hukukun bütün normları Ukrayna’nın bunu yapmasına izin veriyor. Rusya, Ukrayna’nın yaşama alanlarını vurduğunda, çocukları öldürdüğünde bunun karşılaştırılabilir bir şey olduğunu düşünmüyoruz.”
Tykhyi, basında yer alan memorandumlara işaret ederek, şöyle devam etti:
“Net bir biçimde şunu görebilirsiniz, bu sızan belgelere baktığınızda bizim belgemiz çok rasyonel, çok mantıklı, yapılamayacak hiçbir talep yok veya normal bir barış sürecinde gereksinimin dışında bir şey yok. Bizim belgemiz böyle bir belge. Ancak Rusya’nın sunmuş olduğu belgeyle ilgili olarak ona bakmamız lazım, değerlendirmemiz lazım ve emin olun ki bu konudaki değerlendirmemizi paylaşacağız.”
Sözcü Tykhyi, toplantının atmosferine ilişkin sorulan soruya şöyle yanıt verdi:
“Ukrayna heyeti olarak salona geldiğimizde, Rusya heyetiyle birlikte, her zaman her tür beyanata hazırlıklı bir biçimde geliyoruz. Emin olun ki hazırlıklıyız. Yıllardır Ruslarla bu konuda müzakereler sürdürüyoruz. Ne gibi beyanat yapabileceklerini de tahmin edebiliyoruz. Ama şunu söyleyebilirim, Ukrayna heyeti öncelikli olan konuları hep tartışmaya geri getirdi. Ateşkes, insani güven artırıcı önlemler, Ukraynalı çocukların geri iadesi ve liderler toplantısı. Çünkü gerçek noktalar bunlar.”
“Rusya üzerindeki baskının sürdürülmesi gerektiğini düşünüyoruz”
Gelecek toplantıların tekrar Türkiye’de mi yoksa başka bir Avrupa ülkesinde mi yapılacağı sorusuna yanıt veren Tykhyi, “Biz hiçbir zaman hiçbir platformla sorunu olan bir taraf olmadık. Ukrayna tarafı her zaman Türkiye’de, İsviçre’de başka nerede olursa olsun toplanabileceğimizden bahsetti. Platformla ilgili hiçbir zaman sorunumuz olmadı.” dedi.
Tykhyi, Ukrayna’nın “Avrupa’da birlik ve güç beklediğine” işaret ederek, “Rusya üzerindeki baskının sürdürülmesi gerektiğini düşünüyoruz. Diplomatik süreç devam etse bile biz bunun birbiriyle çeliştiğini düşünmüyoruz. Baskının yardımcı olacağına inanıyoruz. Ekonomik baskıyla birlikte Ukrayna’ya askeri yardımında devam etmesi gerekiyor.” diye konuştu.
Ukrayna ordusunun Rusya’ya yönelik büyük çaplı insansız hava araçları (İHA) operasyonunun görüşmelere etkisini değerlendiren Tykhyi, “Bu konuyla ilgili olarak bu gündeme geldi mi gelmedi mi ben duymadım. Ancak bağlamla ilgili olarak savaş devam ediyor ve tabii ki sadece şunun altında çizebilirim, Ukrayna’nın hedefleri meşru askeri hedefler.” ifadelerini kullandı.
Belli kategorideki savaş esirleri takas edilecek
Tykhyi, bugünkü görüşmenin önemine ilişkin, elde edilen en büyük sonucun insani konularla ilgili olduğu ifadelerini kullanarak, “Heyetler, herkese karşı herkes üzerinde anlaştılar, belli kategorideki savaş esirleri. Bunlar çok ağır yaralı ve ağır hasta olan savaş esirleri. Aynı zamanda 18-25 yaş grubu genç askerler, bu kişilerin evlerinde olması gerekiyor, esaret altında değil. Yine ölen askerlerin iade edilmesi, ki sevdikleri onları alabilsinler. Bunlar bizim için son derece önemli. Ukrayna için insan hayatından daha önemli bir şey yok. Eğer bir toplantı bizim herhangi bir sayıda insanımızı geri kazanmamızı sağlıyorsa bu zaten değer, başarılı bir sonuçtur.” diye konuştu.
Kategorileri görüştüklerini ve netleşmesinin ardından ekiplerin spesifik sayıyı belirleme konusunda çalıştıklarını kaydeden Tykhyi, bu kez sayı üzerinde değil, kategoriler üzerinde durduklarını; çok ağır hasta ve yaralı savaş esirlerin değişiminin sağlanacağını aktardı.
Tykhyi, iki ülkenin lider düzeyinde görüşme ihtimaline ve Rusya’nın bu konudaki yaklaşımına dair soruya yanıt vererek, “Devlet Başkanımız (Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy), Putin yarın toplanalım dese, hazır. Hiçbir sorunumuz yok bu konuyla ilgili olarak. Maalesef sorun o tarafta ve engelin ne olduğunu onlara sormanız lazım.” ifadelerini kullandı.
Rusya’ya eleştiri
Ukrayna Devlet Başkanlığı Ofisi Başkanı Danışmanı Oleksandr Bevz de İstanbul’daki her iki toplantının da “Rusya’nın koşulları değiştirmesine ve belgeleri önden teslim etmemesine rağmen” gerçekleştiğini dile getirerek, bir önceki toplantının liderler seviyesinde yapılacağını fakat Rusya’nın farklı düzeyde heyet gönderdiğini ve buna rağmen yapıldığını söyledi.
Ukrayna’nın yapıcı olmaya devam ettiğini belirten Bevz, ellerine Rusya tarafından belge gelmemesine rağmen Ukrayna Devlet Başkanı Volodimir Zelenskiy’nin kendilerini İstanbul’a gönderdiğini paylaştı.
Bevz, ateşkesin gelecekte içeriğe yönelik yapılacak müzakerelerin bir temeli olduğunu vurgulayarak, “Ukrayna ve Rusya’nın pozisyonu burada farklılaşıyor. Çünkü Rusya, içerikle ilgili, mesela belli topraklar, güvenlik garantileri, müeyyideler gibi konularda bir ateşkes olmadan müzakere yapmamızı istiyor.” dedi.
Diplomatik çabaların ateşkes eşliğinde gerçekleşeceğine işaret eden Bevz, “Çünkü ancak silahlar sustuğunda oturup konuşabiliriz. Çünkü her gün Ukraynalıları öldürmeye devam ettiklerinde, bu güvenlik garantilerini ya da topraklarımızı konuşamayız.” ifadelerini kullandı.
Bevz, Alman, İtalyan ve İngiliz yetkililerle toplantıdan önce görüştüklerini anımsatarak, gündemi takip etmelerini istedikleri Avrupalılar ve Amerikalılarla temas edeceklerini aktardı.
Çocuklar ile gözaltına alınan ya da alıkonulan sivillerin herhangi bir müzakerenin öznesi olamayacağının altını çizen Bevz, Cenevre Sözleşmeleri’ne göre bu kişilerin mutlaka geri gönderilmesi gerektiğini kaydetti.
Bevz, Rusya’nın elindeki Ukraynalı çocuklarla ilgili gerekli bütün detay ve verilere sahip olduklarını dile getirerek, “Biz bu çocukların nerede olduğunu biliyoruz. Rusya’nın bu konudaki uluslararası yükümlülüğünü yerine getirmesi ve bu çocukları Ukrayna’ya geri vermesini, çocukların evlerine geri dönmelerini istiyoruz.” dedi.
